Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň talyplarynyň taýýarlan innowasion durmuşda ulanylýan elektrik awtomatlarynyň kyrk toplumy ýokary ygtybarlylygy görkezip, gönüden-göni önümçilik şertlerinde synagdan, özi hem uzaga çeken, üstünlikli geçdi.
Bu synag talyplaryň ylmy oýlap tapmalarynyň iş ýüzünde, şol sanda elektrik torunda durmuş enjamlaryny goramak ulgamynda bolup biläýjek aşa agram salmagy hem, zerurdygyny tassyklady. Bu nou-hau-yň kömegi bilen elektrik energiýasynyň hiliniň birden ýaramazlaşan ýagdaýynda diňe bir öýüň elektrik üpjünçiligini awtomatiki usulda öçürip bolman, eýsem elektrik energiýasynyň kadalaşan ýagdaýynda ony derrew tora birleşdirip bolýar.
Bu sapar transformatorlaryň togunyň näsazlygyny awtomatiki usulda habar bermek üçin niýetlenen talyplaryň nobatdaky oýlap tapmalary hem synagdan üstünlikli geçdi. Muny “Kuwwat” Döwlet korporasiýasynyň we onuň tabynlygyndaky “Türkmenenergoabatlaýyş” önümçilik birleşiginiň wekilleri tassykladylar.
Bu ýerde gürrüň Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň okuw barlaghanalarynyň birinde bu ýokary okuw mekdebiniň dördünji ýyl talyby Hudaýberdi Hamraýewiň işläp taýýarlan elektron gurluşy barada barýar. Ol kompýuter tehnologiýalary we awtomatika fakultetiniň “tehnologiki işleri we önümçiligi awtomatlaşdyrmak” hünäri boýunça bilim alýar.
Bu işläp taýýarlama onuň awtorynyň biziň ýurdumyzda Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň we Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň howandalygynda her ýylda talyplaryň, mugallymlaryň we ýaş alymlaryň arasynda geçirilýän döwlet ylmy bäsleşiginiň häzirki düzümine wagtyndan öň goşulmagyny kesgitledi. Onuň netijeleri, däp boýunça, Ylymlar güni milli baýramçylygynyň öňisyrasynda geçirilýär.
Hudaýberdi Hamraýewiň, şeýle hem ylym bilen düýpli gyzyklanýan köp sanly beýleki talyplaryň, ylmy ýolbaşçysy tehniki ylymlaryň doktory, Türkmenistanyň at gazanan oýlap tapyjysy, professor Polat Nazarowdyr. Ol ylmy gymmatlyklaryny ýörite patentler bilen tassyklanan kyrka golaý oýlap tapmalaryň awtorydyr. Bu tejribeli halypa öz oýlap tapmalarynyň ählisini leksiýa we praktiki okuw sapaklarynda görkezme okuw goldanmasy hökmünde ulanýar. Ol şeýle diýýär:
– Biziň ýurdumyzda gysga wagtyň içinde iň häzirki zaman öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen köp sanly aňrybaş kärhanalar guruldy. Olaryň öndürýän önümleriniň hili, şeýle hem ýokary tehnologiýaly enjamlaryň berkligi hyzmat edýän işçileriň we inžener-tehniki işgärleriň derejesine düýpli bagly bolup durýar.
Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk instituty ýurt üçin inžener işgärlerini taýýarlaýan esasy ýokary okuw mekdepleriniň biri bolup durýar. Institutyň professor-mugallymlaryň ählisiniň aladasy täze görnüşdäki hünärmenleri taýýarlamaga gönükdirilendir. Olaryň esasy tapawutlanýan tarapy önümçilikde, ylymda we tehnikada öňdebaryjy innowasiýalary iş ýüzünde işjeň özleşdirmäge ýardam bermek bolup durýar. Biz ylmy işe talyplary eýýäm birinji ýyldan çekýäris. Olaryň işjeň gatnaşmaklarynda elektrik energiýasynyň netijeli peýdalanylyşyny ýokarlandyrmak we elektrik enjamlarynyň ygtybarly işlemekleri üçin dürli gurluşlar işlenilip taýýarlanyldy. Olaryň hatarynda güýç berýän transformatorlary netijeli ulanmak we olaryň aňrybaş kuwwatyny saýlap almak üçin niýetlenen göçme enjamynyň oýlap tapmasyny görkezmek bolar.
Elektrik torlarynda bozulmalary gözlemek üçin niýetlenen köp maksatly elektron göçme enjamy hem işlenilip taýýarlanyldy. “Tehnologiki işleri we önümçiligi awtomatlaşdyrmak” hünäri boýunça okaýan talybymyz Alişer Maminow bu enjamy taýýarlamaga gatnaşandygy üçin geçen ýyl biziň ýurdumyzyň ýaş alymlarynyň arasynda ylmy işler boýunça geçirilen döwlet bäsleşiginiň jemleri boýunça birinji orny eýeledi we Türkmenistanyň Prezidentiniň baýragyna mynasyp boldy.
Bu ýokary okuw mekdebinde işlenilip taýýarlanan ylmy oýlap tapmalardan ýene-de bir mysal. Mälim bolşy ýaly, gaz ýataklaryndaky tebigy gaz örän uly energiýa mümkinçiligine eýedir. Köp babatda bu energiýa ulanylmaýar. Biziň ýokary okuw mekdebimiziň ylmy güýçleri tarapyndan gaz ýataklaryndaky potensial energiýany elektrik energiýasyna öwürmegiň usuly we enjamy, şeýle hem energoagregatlaryň kuwwatlyklaryny hasaplamak üçin ýörite usuly teklip edildi.
Iň ýakyn wagtdaky maksadymyz biziň ýokary okuw mekdebimiziň “önümçiligi awtomatlaşdyrmak” kafedrasy bilen “Türkmenenergoabatlaýyş” Önümçilik birleşiginiň arasynda aktual işläp taýýarlamaly geçirmek we olary Türkmenistanyň halk hojalygyna ornaşdyrmak boýunça şertnamany baglaşmak bolup durýar.
Bu ýokary okuw mekdebiniň pudaklaýyn ministrlikler, konsernler we olaryň düzümine girýän kärhanalar bilen ýakyndan we öndürijilikli ylmy hyzmatdaşlygy milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak we ýurduň önümçiliginiň önüminiň ýaýrawyny giňeltmek babatda ýokary okuw mekdebiniň ylmy gözlegleriniň we işläp taýýarlamalarynyň netijelerini önümçilik ulgamyna ornaşdyrmaga gönükdirilendir.